Winkels van grote commerciële supermarktketens bieden je als consument veel voordelen. Je kan praktisch alles kopen wat je nodig hebt, tegen aantrekkelijke prijzen. Toch krijgen grote supermarkten ook steeds meer kritiek. Omdat het businessmodel met name gericht is op het maken van winst, zijn kleine winkels in dorpen vaak niet rendabel. Daardoor moeten ze sluiten, met grote gevolgen voor de leefbaarheid. Daarnaast gaat de focus op winst niet zelden ten koste van waarden als duurzaamheid, transparantie en een eerlijke prijs voor leveranciers. Kan dat niet anders? Jawel. Een interessant alternatief businessmodel is dat van de coöperatieve supermarkt.
Wat is een coöperatieve supermarkt?
Een coöperatieve supermarkt is een winkel waarbij niet de aandeelhouders de baas zijn, maar de leden. Daar waar een BV (of NV) primair als doel heeft winst te behalen voor aandeelhouders, staan bij een coöperatie andere doelen voorop. Deze doelen worden door alle leden samen vastgelegd in de statuten van de coöperatie. Doelen van een coöperatieve supermarkt kunnen bijvoorbeeld het behouden van een levensmiddelenwinkel in het dorp zijn, het zorgen voor een eerlijke prijs voor leveranciers of het zoveel mogelijk lokaal inkopen.
Een coöperatieve supermarkt is meestal geen onderdeel van een bedrijf met verschillende winkels, maar is een bedrijf dat onderdeel is van een vereniging. En deze vereniging heeft dus geen aandeelhouders, maar leden. Ook deze leden betalen vaak lidmaatschapsgeld, contributie of andere middelen om lid te zijn, maar worden hierdoor geen aandeelhouder. Ieder lid heeft evenveel inspraak, en niet degene die het meeste betaald heeft. Hierdoor krijg je dus een heel andere dynamiek dan wanneer er sprake is van een grootaandeelhouder. In principe kan iedereen lid worden van een coöperatie. Wat je bij coöperatieve supermarkten vaak ziet is dat particuliere buurtbewoners en ondernemers (zoals boeren, de bakker, de slager en een winkeleigenaar) samen het bedrijf vormen.
Waarom coöperatief een winkel openen?
Bij een coöperatie slaan verschillende ondernemers en/of particulieren de handen dus ineen om samen bepaalde doelen te bereiken. Winst maken is in dit geval geen doel op zich, maar een middel om deze andere doelen te bereiken. Mensen beginnen dus geen coöperatie om rijk te worden, maar om te zorgen dat ze voorzien worden in andere behoeften. Een reden voor dorps- of buurtbewoners om mee te doen met een coöperatieve winkel is vaak dat ze op deze manier dichtbij hun boodschappen kunnen (blijven) halen. Het voordeel van een coöperatie starten voor leveranciers is dat zij op deze manier kunnen zorgen dat ze een eerlijke prijs krijgen voor hun producten. En voor de gemeenschap in het algemeen is het een mooie kans om de leefbaarheid in een dorp te verbeteren. Niet alleen omdat bewoners worden voorzien in hun behoeften, maar ook omdat intensief samenwerken op zo’n manier de sociale cohesie aanzienlijk zal bevorderen.
Coöperatieve supermarkten in Groningen en daarbuiten
Hebben jullie interesse in het starten van een coöperatieve supermarkt in Groningen? Fonds Nieuwe Doen denkt graag met jullie mee en kan jullie helpen met het financieren van jullie plannen. Denk bijvoorbeeld aan financiering voor de aankoop van een pand of een (duurzame) verbouwing. Kijk ook eens hier voor meer informatie over onze leningen. Daarnaast is het ontzettend leerzaam om te kijken hoe anderen hun coöperatieve dromen hebben vormgegeven. Daarom hebben we hieronder enkele aansprekende voorbeelden van coöperatieve supermarkten en winkels op een rijtje gezet.
Dörpswinkel Woldendorp
Een mooi voorbeeld van een coöperatieve supermarkt vinden we in Woldendorp. Daar opende begin dit jaar Dörpswinkel Woldendorp. Deze winkel is het initiatief van dorpsbewoners, die na het sluiten van de enige supermarkt in het dorp samen de coöperatie Woldendorp e.o. op hebben gezet. De coöperatieve winkel wordt bestuurd en beheerd door ruim dertig actieve leden, die zelf ook elk tussen de honderd en duizend euro hebben ingelegd. Naast dat de leden nu niet meer voor iedere boodschap het dorp uithoeven, krijgen ze ook tegoed wat besteed kan worden in de winkel. Op deze manier profiteren alle leden dus dubbel van hun lidmaatschap!
GaveSuper Oostwold
Dat een coöperatieve supermarkt veel meer is dan een winkel, bewijst dagwinkel de GaveSuper in Oostwold. Wat ontstond als een idee om het dorpshuis te behouden, groeide uit tot een veelzijdige coöperatie waar dorpsbewoners zich dagelijks samen inzetten voor de leefbaarheid van het dorp. Meer dan 100 actieve vrijwilligers werken er om beurten in de winkel en het bijhorende multifunctioneel centrum. Zowel het motto van de coöperatie (samen zelf doen), als de maatschappelijke doelen van dit project, sluiten perfect aan bij waar we bij Fonds Nieuwe Doen voor staan. Daarom hielpen wij met het verstrekken van een lening voor het opnieuw inrichten van de winkel.
Park Slope Food Coop
Eén van de grootste en oudste coöperatieve supermarkten ter wereld bevindt zich in Brooklyn, New York. De Park Slope Food Coop (PSFC) werd opgericht in 1973 en geldt sindsdien als een voorbeeld voor veel coöperatieve organisaties wereldwijd. Wat PSFC zo bijzonder maakt is dat het niet alleen bestuurlijk gezien een coöperatie is, maar dat van ieder lid ook verwacht wordt dat ze meewerken in de winkel. Elk van de ruim 17.000 leden dient iedere maand minstens 2 uur en 45 minuten in een winkel te werken om lid te blijven. Iedereen is welkom in de winkels, maar je mag alleen iets kopen als je ook daadwerkelijk lid bent. Er zijn genoeg redenen om dat te willen, want je boodschappen halen in deze winkel is een stuk goedkoper, vanwege de lagere marges die men rekent. Daarnaast worden er in principe alleen duurzame en ethisch verantwoorde producten verkocht.
Odin
Een Nederlands voorbeeld van een coöperatieve supermarkt met meerdere vestigingen is Odin. Odin is een coöperatie met inmiddels meer dan 14.000 leden, diverse winkels door heel het land, een groothandel, afhaalpunten en inmiddels zelfs een bezorgdienst. Beslist geen kleinschalig lokaal project dus, maar wel een bedrijf dat geleid wordt als coöperatie. Dat wil zeggen dat de doelen en belangen van leden voorop staan, en dat geld verdienen slechts een middel is om deze doelen te verwezenlijken. Leden krijgen bijvoorbeeld standaard korting op hun boodschappen en gemeenschappelijk idealen als biologisch, duurzaam, eerlijkheid, gezondheid en welzijn staan altijd hoog in het vaandel.
